BĘDZIE Z TEGO CHLEB. FILMOWE WARSZTATY REJESTROWANIA LOKALNYCH TRADYCJI.

OKRES REALIZACJI: 2022
STATUS: zrealizowany
ŹRÓDŁO FINANSOWANIA: Projekt Dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury EtnoPolska, Edycja 2022.
KWOTA DOFINANSOWANIA: 2300 PLN (całkowity koszt 25010 PLN)

AUTORZY PROJEKTU: Piotr Piasta, Magdalena Chrapek-Wawrzyniak
PARTNERZY PROJEKTU: Gminne Centrum Kultury i Sportu w Wieniawie, Publiczna Szkoła Podstawowa z Klasami Sportowymi im. Jana Kochanowskiego w Wieniawie, Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu i Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze

Projekt przygotowaliśmy z myślą o dzieciach i młodzieży szkolnej z terenu gminy Wieniawa, ale równie dobrze mógł zostać zrealizowany w innej gminie o podobnym potencjale. Pomysłodawcą przedsięwzięcia był Piotr Piasta – artysta wizualny, niezależny twórca filmów dokumentalnych i animator kultury, który w pobliskim Brudnowie ma swoją pracownię.

Do udziału w naszych projektowych zajęciach zaprosiliśmy wszystkich młodych mieszkańców gminnych miejscowości, którzy interesują się poznawaniem tutejszej historii i kultury oraz bliska jest im praca z aparatem fotograficznym, kamerą czy nawet nagrywanie filmów smartfonem. Projekt opracowaliśmy w atrakcyjnej formie warsztatów filmowych, w trakcie których zapoznaliśmy uczestników z multimedialnymi technikami rejestrowania, montażu i obróbki nagrań, a następnie nabyte umiejętności wykorzystaliśmy do utrwalenia relacji i opowieści najstarszych mieszkańców z okolicznych miejscowości. Uczestnicy, pod opieką Piotra Piasty w roli instruktora i animatora zarazem, nagrali serię filmów z relacjami seniorów dotyczących szeroko pojmowanego tematu dawnego jedzenia na wsi – od uprawy, poprzez przetwarzanie żywności, przygotowywanie posiłków po sposoby jadania i potrawy. Posłużyły one do stworzenia cyklu krótkich form dokumentalnych, zaprezentowanych premierowy podczas pokazu podsumowującego projekt w świetlicy w Żukowie, na który zaprosiliśmy mieszkańców gminy Wieniawa – rodziców i przyjaciół uczestników projektu, seniorów z pobliskiego Dziennego Domu Seniora „Wigor” oraz lokalne władze.

Merytorycznym wsparciem działań realizowanych w trakcie warsztatów filmowych były treści, które przygotował dla uczestników projektu dr Michał Kierzkowski – specjalista w dziedzinie „oral history”, współautor i realizator licznych projektów historii mówionej, w tym projektów animacyjnych z młodzieżą. Zgromadzone w formie mini przewodnika informacje i porady – jak przygotować się do zbierania ustnych relacji świadków, jak i o co pytać, by zarejestrowany materiał był wartościowy, jak postępować z rozmówcą i w końcu, jak archiwizować i udostępniać swoją pracę – dał naszej projektowej młodzieży spory zastrzyk wiedzy i praktycznych wskazówek.

Dla naszych uczestników zaplanowaliśmy także energetyczne i pełne ich własnej ekspresji warsztaty muralu, które pozwoliły im na mały oddech od pełnych skupienia i uważności zajęć filmowych. Poprowadziła je doświadczona instruktorka i animatorka twórczych działań skierowanych do dzieci i młodzieży – Małgorzata Karkosz, która jest także autorką tego street-art`owego projektu. Mural powstał na ścianach świetlicy wiejskiej w Żukowie, należącej do Gminnego Centrum Kultury i Sportu w Wieniawie, a swoją tematyką odwołuje się do idei projektu oraz miejscowych tradycji kulinarnych. Doskonale wpisuje się także w okoliczny pejzaż, który wypełniają pola uprawne, przydomowe ogródki warzywne i sady. Jesteśmy przekonani, że mural będzie przypominał o naszych działaniach nie tylko dzieciom i młodzieży, uczęszczającej do tutejszej świetlicy, ale także mieszkańcom gminy Wieniawa.

Ideą projektu i celem, który nam przyświecał, było zainteresowanie miejscowej młodzieży lokalną historią i wartościami, pokazanie, jak ważnym i cennym źródłem wiedzy na temat tutejszej przeszłości, kultury i tradycji są wspomnienia  najstarszych mieszkańcy tego regionu. Pretekstem do tego stały się opowieści miejscowych seniorów, związane z szeroko pojmowanym tematem dawnego jedzenia na wsi – od uprawy zbóż, warzyw, owoców, przez zwyczaje związane z przetwarzaniem żywności, przygotowywaniem i pożywaniem posiłków po tradycje świąteczne opowiadające o innym, niż codzienne jadło. Opowieści odchodzące bezpowrotnie wraz z wiekowymi mieszkańcami gminy.  Jednak utrwalane i ocalane od zapomnienia przez najmłodsze pokolenie, mają potencjał, aby stać się zalążkiem archiwum społecznego, gromadzącego przekazy na temat wspólnej przeszłości i tworzącym miejscową tożsamość, źródłem skłaniającym do refleksji nad ulegającą obecnie silnym przemianom wiejską rzeczywistością.  Seria krótkich nagrań multimedialnych związanych z tematyką jedzenia na dawnej wsi ziemi radomskiej, to unikatowy materiał zawierający nie tylko osobiste przeżycia i wspomnienia ich bohaterów, ale także opisujący historyczne realia ówczesnego życia, które muszą obecnie wydawać się bardzo odległe współczesnym, młodym odbiorcom.

Ciekawa i nowoczesna forma projektu w postaci warsztatów filmowych, gdzie młodzież odgrywa konkretne role z planu filmowego i zaprasza na przygotowane przez siebie sesje nagraniowe seniorów z własnego otoczenia sprzyja międzypokoleniowej integracji i przekonuje, że zbieranie tego typu relacji może być także formą przygody i prawdziwym wyzwaniem. Jednocześnie pozwoliła uczestnikom warsztatów spotykać się z tzw. żywą materią przeszłości, kultury i tradycji przekazaną im przez realnie żyjące osoby, które przez pryzmat własnych doświadczeń i nabytej wiedzy kreślą lokalne mikrohistorie, jakich warsztatowicze nie znajdą w szkolnych podręcznikach. Efektem projektu jest więc ponadpokoleniowe spotkanie i dialog młodych uczestników warsztatów z osobami w wieku swoich dziadków, w trakcie którego przekazana i utrwalona zostanie istotna część lokalnego, niematerialnego dziedzictwa kulturowego z kręgu kultury ludowej.

Mamy nadzieję, że nasz projekt przyczynił się do stworzenia aktywnie działającej w lokalnym środowisku grupy młodzieży zainteresowanej gromadzeniem ustnych przekazów na temat przeszłości, kultury czy tradycji, zarówno w obrębie własnej rodziny, jak i w społeczności. Dysponując wiedzą i umiejętnościami nabytymi w trakcie warsztatów filmowych młodzież może stać się w przyszłości zaangażowanym twórcą lokalnych repozytoriów historii, nie tylko tej mówionej.